Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành kỹ nghệ lạnh và giải pháp bảo quản, tôi hiểu rằng bảo quản thực phẩm đúng cách là chìa khóa vàng không chỉ giúp giữ trọn hương vị, dinh dưỡng mà còn đảm bảo an toàn sức khỏe cho cả gia đình. Bài viết này sẽ tổng hợp các nguyên tắc và hướng dẫn chi tiết nhất, từ các phương pháp truyền thống đến các công nghệ hiện đại, giúp bạn làm chủ kỹ năng quan trọng này.
Bảo quản thực phẩm là gì?
Bảo quản thực phẩm là gì? Hiểu đơn giản, đây là quá trình xử lý và lưu trữ thực phẩm (bao gồm cả thực phẩm tươi sống và đã chế biến) nhằm mục đích ngăn chặn hoặc làm chậm tối đa sự phát triển của vi sinh vật (như vi khuẩn, nấm mốc) và các phản ứng hóa học gây hư hỏng. Mục tiêu cuối cùng là duy trì chất lượng, kết cấu, hương vị và giá trị dinh dưỡng của thực phẩm trong thời gian dài nhất có thể.
Các nguyên tắc bảo quản thực phẩm “vàng” cần nắm rõ
Trước khi đi vào các phương pháp cụ thể, bạn cần nắm vững các nguyên tắc bảo quản thực phẩm cốt lõi sau đây. Đây là nền tảng để mọi phương pháp phát huy hiệu quả và đảm bảo an toàn vệ sinh.
- Nguyên tắc nhiệt độ (Nóng ra nóng, lạnh ra lạnh):
- Vùng nguy hiểm: Vi khuẩn phát triển mạnh nhất ở nhiệt độ từ 4°C đến 60°C.
- Bảo quản lạnh: Luôn giữ thực phẩm cần làm mát (như thịt, cá, sữa) ở nhiệt độ dưới 4°C (trong ngăn mát tủ lạnh) hoặc dưới -18°C (trong ngăn đông).
- Giữ nóng: Thực phẩm sau khi nấu chín cần giữ nóng trên 60°C nếu chưa dùng ngay.
- Nguyên tắc sạch sẽ: Rửa tay sạch trước và sau khi xử lý thực phẩm. Vệ sinh kỹ các dụng cụ chế biến (dao, thớt), bề mặt bếp và tủ lạnh thường xuyên.
- Nguyên tắc ngăn ngừa nhiễm chéo:
- KHÔNG BAO GIỜ để thực phẩm sống (nhất là thịt, cá) tiếp xúc hoặc chung dụng cụ với thực phẩm chín.
- Nên dùng thớt riêng cho đồ sống và đồ chín.
- Trong tủ lạnh, luôn để thực phẩm chín ở ngăn trên, thực phẩm sống ở ngăn dưới cùng để tránh nước từ đồ sống nhỏ giọt xuống.
- Nguyên tắc thời gian: Không để thực phẩm (đặc biệt là đồ đã nấu chín hoặc đồ tươi sống) ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ (hoặc 1 giờ nếu trời nóng trên 32°C).
6 cách bảo quản thực phẩm phổ biến và hiệu quả
Có rất nhiều phương pháp, từ đơn giản tại nhà đến kỹ thuật công nghiệp. Dưới đây là một số cách bảo quản thực phẩm phổ biến và hiệu quả nhất mà bạn có thể áp dụng ngay.
1. Cách bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh (Làm lạnh & Đông lạnh)
Đây là phương pháp phổ biến nhất hiện nay. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh tối ưu.
- Ngăn mát (0°C – 4°C):
- Lý tưởng cho thực phẩm chín, sữa, trứng, và rau củ quả.
- Phân loại: Bọc kín thực phẩm chín bằng màng bọc hoặc hộp đựng. Rau củ nên được giữ trong các túi/hộp thông hơi riêng để duy trì độ ẩm.
- Không rửa trước: Với hầu hết rau củ, chỉ nên rửa ngay trước khi sử dụng. Độ ẩm thừa sẽ khiến chúng nhanh hỏng.
- Ngăn đông (Dưới -18°C):
- Dùng để bảo quản lâu dài.
- Chia nhỏ: Nên chia thực phẩm (nhất là thịt, cá) thành các phần vừa đủ cho một lần ăn trước khi cấp đông.
- Bọc kín: Sử dụng túi zip, hộp chuyên dụng hoặc hút chân không để ngăn “cháy lạnh” (thực phẩm bị khô, mất nước bề mặt).
- Ghi nhãn: Luôn ghi rõ tên thực phẩm và ngày cấp đông.
2. Cách bảo quản thực phẩm tươi sống (chuyên sâu)
Cách bảo quản thực phẩm tươi sống đòi hỏi sự cẩn thận cao độ vì chúng rất dễ bị vi khuẩn xâm nhập.
Cách bảo quản thực phẩm thịt cá
Đây là nhóm thực phẩm cần ưu tiên xử lý ngay khi mua về:
- Thịt (lợn, bò, gà):
- Bảo quản ngắn hạn (1-2 ngày): Bọc kín và để ở ngăn mát nhất của tủ lạnh.
- Bảo quản dài hạn (ngăn đông): Rửa sạch (nếu cần), thấm khô, chia nhỏ, bọc thật kín hoặc hút chân không và cấp đông ngay lập tức.
- Cá và hải sản:
- Đây là loại dễ hỏng nhất. Nên chế biến trong ngày.
- Nếu trữ đông: Phải làm sạch (bỏ ruột, đánh vảy), rửa sạch, để ráo nước hoàn toàn, bọc kín và cấp đông. Với cá biển, cấp đông càng nhanh càng tốt để giữ độ tươi.
Cách bảo quản rau củ quả
- Rau ăn lá (xà lách, rau thơm): Không rửa. Có thể lót một lớp khăn giấy khô dưới đáy hộp hoặc túi zip để hút ẩm thừa, sau đó cho rau vào và bảo quản trong ngăn mát.
- Củ quả (cà rốt, khoai tây, hành tây): Để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp. Không cần để trong tủ lạnh (trừ cà rốt, củ cải có thể để ngăn mát).
3. Phương pháp làm khô (Sấy, phơi)
Làm khô là phương pháp loại bỏ nước khỏi thực phẩm, khiến vi sinh vật không thể phát triển.
- Cách làm: Có thể phơi nắng (truyền thống) hoặc dùng máy sấy.
- Bảo quản đồ khô: Sau khi sấy, thực phẩm khô (như hoa quả, thịt bò) cần được để trong hũ kín, đặt nơi thoáng mát. Để chống ẩm mốc hiệu quả, bạn nên sử dụng thêm các gói hút ẩm. Các loại gói hút ẩm silica gel rất phổ biến, tuy nhiên nhiều người thắc mắc gói hút ẩm có độc không. Thực tế, silica gel là an toàn khi sử dụng đúng cách (không được ăn) và cực kỳ hiệu quả trong việc giữ cho thực phẩm khô của bạn giòn, ngon.
4. Phương pháp ướp (Muối, đường, ngâm giấm)
- Ướp muối (làm mắm, muối dưa): Nồng độ muối cao tạo môi trường ưu trương, rút nước từ tế bào vi khuẩn và ức chế chúng.
- Ngâm giấm (làm dưa chua, đồ chua): Môi trường axit (pH thấp) của giấm ngăn chặn vi khuẩn gây thối rữa.
- Ướp đường (làm mứt, siro): Tương tự muối, nồng độ đường cao ức chế vi sinh vật.
5. Phương pháp hút chân không
Đây là kỹ thuật loại bỏ gần như toàn bộ không khí ra khỏi bao bì chứa thực phẩm. Khi không có oxy, hầu hết vi khuẩn và nấm mốc không thể phát triển, giúp kéo dài thời gian bảo quản lên gấp 3-5 lần so với bình thường, ngay cả khi trữ trong tủ lạnh.
6. Phương pháp bảo quản Đối với thức ăn đã nấu chín
Với thực phẩm đã được nấu chín, nên để nguội (khoảng 2 tiếng) trước khi cho vào hộp đựng thực phẩm, đậy kín và đặt ở nhiệt độ từ 2 – 4 độ C bên trong ngăn mát tủ lạnh. Nếu đặt thức ăn còn đang nóng vào trong tủ lạnh sẽ dễ làm tăng nhiệt độ và gây ảnh hưởng đến các thực phẩm khác cũng như khiến cho máy nén hoạt động nhiều hơn, ảnh hưởng đến tuổi thọ của tủ lạnh.
Thời gian sử dụng thức ăn đã được nấu chín nên diễn ra trong khoảng 3 ngày và bạn có thể chia nhỏ lượng thức ăn trước khi bảo quản giúp cho việc sử dụng được tiện lợi hơn
Công nghệ bảo quản thực phẩm hiện đại
Ngoài các phương pháp tại nhà, công nghệ bảo quản thực phẩm ngày nay đã rất tiên tiến, đặc biệt là trong vận chuyển và công nghiệp.
Với tư cách là chuyên gia từ Fuji Ice, chúng tôi hiểu rõ tầm quan trọng của việc duy trì nhiệt độ ổn định, hay còn gọi là chuỗi cung ứng lạnh. Khi bạn cần vận chuyển thực phẩm (như thịt cá, hải sản, rau củ) đi xa hoặc giữ lạnh cho các buổi dã ngoại, tủ lạnh không phải là giải pháp.
Đây là lúc các giải pháp bảo ôn thụ động phát huy tác dụng. Sử dụng đá gel giữ lạnh kết hợp với các loại túi giữ lạnh hoặc thùng xốp chuyên dụng là giải pháp tối ưu. Đá gel (hay còn gọi là túi giữ lạnh) có khả năng giữ nhiệt độ lạnh sâu (thậm chí âm độ) trong nhiều giờ liền, đảm bảo thực phẩm của bạn vẫn an toàn và tươi ngon khi đến nơi.
Ngoài ra, các công nghệ giữ nhiệt cũng được ứng dụng trong y tế, ví dụ như túi chườm lạnh để giảm sưng, hạ sốt, cũng là một phần của công nghệ kiểm soát nhiệt độ tiên tiến.
Giải đáp thắc mắc thường gặp (FAQ)
1. Thịt để ngăn đông tủ lạnh được bao lâu? Nếu được bọc kín đúng cách ở -18°C, thịt bò, lợn, cừu có thể để được 6-12 tháng. Thịt gà nguyên con được 1 năm, nhưng thịt gà cắt miếng chỉ nên để 6-9 tháng. Thịt xay chỉ nên để 3-4 tháng.
2. Rã đông thực phẩm như thế nào là an toàn nhất? Cách an toàn nhất là rã đông trong ngăn mát tủ lạnh (mất nhiều thời gian nhưng an toàn nhất). Cách nhanh hơn là rã đông bằng lò vi sóng (nhưng phải chế biến ngay) hoặc ngâm trong nước lạnh (phải thay nước 30 phút/lần và giữ thực phẩm trong túi kín). Tuyệt đối không rã đông ở nhiệt độ phòng.
3. Tại sao không nên cho đồ ăn còn nóng vào tủ lạnh? Đồ ăn nóng sẽ làm tăng nhiệt độ bên trong tủ lạnh, khiến máy nén phải hoạt động nhiều hơn (tốn điện) và tệ hơn là làm tăng nhiệt độ của các thực phẩm xung quanh, đưa chúng vào “vùng nguy hiểm” cho vi khuẩn phát triển. Hãy để nguội bớt ở bên ngoài (nhưng không quá 2 giờ) trước khi cho vào tủ.
Kết luận
Bảo quản thực phẩm là một kỹ năng khoa học và thiết thực. Bằng cách nắm rõ các nguyên tắc bảo quản thực phẩm cơ bản và áp dụng linh hoạt một số cách bảo quản thực phẩm như làm lạnh, đông lạnh, sấy khô hay hút chân không, bạn không chỉ tiết kiệm chi phí, giảm lãng phí mà còn bảo vệ sức khỏe cho chính mình và gia đình.
Bạn cần các giải pháp bảo quản lạnh chuyên nghiệp cho vận chuyển, kinh doanh thực phẩm, vắc xin hoặc đơn giản là giữ lạnh đồ ăn cho chuyến dã ngoại?
Hãy liên hệ ngay với Fuji Ice – chuyên gia hàng đầu về giải pháp bảo ôn và đá gel tại Việt Nam. Chúng tôi cung cấp các sản phẩm đá gel giữ lạnh, túi giữ nhiệt và giải pháp chuỗi lạnh toàn diện.
- Công Ty TNHH Kỹ Nghệ Lạnh Sài Gòn (Fuji Ice)
- Địa chỉ: Lô12A. KCN Hiệp Phước, Xã Hiệp Phước, Huyện Nhà Bè Tp. HCM
- Hotline: 0968191568
- Website: https://fujiice.vn/
- Xem chi tiết sản phẩm đá gel: https://fujiice.vn/da-gel/
