Chắc hẳn không ít lần bạn đã nghe đến từ đá khô, vậy đá khô là gì? Có những công dụng gì trong cuộc sống hằng ngày. Cùng tham khảo bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé!
Đá khô là gì?
Đá khô hay nước đá khô là một dạng rắn của carbon dioxide, người Việt Nam đặt cho nó nhiều tên gọi khác nhau như đá khí, đá khói, băng khô, đá CO2… Ở áp suất bình thường, đá khô không tan chảy thành carbon dioxide mà trực tiếp thăng hoa thành khí khi nhiệt độ đạt -78,5°C (-109,3°F).
Đá khô làm từ gì?
Không giống như nước đá chúng ta thường uống, không phải do nước đóng băng và kết tụ mà là để nguội. Những viên đá này được tạo ra bằng cách nén carbon dioxide (CO2) từ thể khí thành thể lỏng. Qua quá trình nén và trao đổi nhiệt, CO2 lỏng nhanh chóng nở ra và đóng lại nhanh chóng dưới tác dụng của áp suất cao (khoảng 60 tấn), giống như bông tuyết. Tuyết được nén thành khối băng.
Được sản xuất từ carbon dioxide – một sản phẩm phụ ở dạng khí được giải phóng trong quá trình sản xuất hoặc tinh chế các sản phẩm khác. Ở các nước phát triển, do hạn chế thải CO2 nên trong một số ngành sản xuất hoặc tinh chế khí NH3. CO2 sẽ được loại bỏ hơi nước, tạp chất, được dùng làm nguyên liệu sản xuất đá khô.
Đá khô có tan không?
Đá khô không tan chảy mà thăng hoa, bốc hơi thành khí. Theo PGS.TS Trần Hồng Côn, Khoa Hóa (ĐH KHTN, ĐH Quốc gia Hà Nội) gọi đây là “đá nửa ngày không tan”
Đá khô có mấy loại?
Hiện tại ở Việt Nam có 2 loại đá khô được sử dụng phổ biến đó là: Đá khô dạng rắn & Đá khô dạng Gel
Đá khô dạng rắn
Đá khô được tạo ra bằng cách nén khí carbon dioxide thành trạng thái lỏng, loại bỏ nhiệt khỏi quá trình nén, sau đó cho phép carbon dioxide lỏng giãn nở nhanh chóng. Sự giãn nở này làm giảm nhiệt độ và khiến một số carbon dioxide đóng băng thành “tuyết”, sau đó được nén lại thành các hạt hoặc khối.
Đá khô dạng gel
Đá gel là một túi làm mát bằng nhựa chứa đầy chất làm lạnh dạng gel có thể chuyển từ dạng lỏng sang dạng rắn hoặc ngược lại tùy thuộc vào thời gian làm lạnh hoặc làm nóng. Về lý thuyết, đá gel là sản phẩm gel lỏng sánh được làm từ bột sáp hay còn gọi là polymer siêu thấm (S.A.P) có khả năng siêu thấm hút. Trong quá trình pha chế, bột sáp được trộn với nước rồi cho vào gói hoặc để đông lạnh nên có tên là đá gel.
Quy trình sản xuất đá khô như thế nào?
Đá khô được làm từ carbon dioxide — một sản phẩm phụ của khí thoát ra trong quá trình sản xuất hoặc tinh chế các sản phẩm khác. Tại Hoa Kỳ, phần lớn khí carbon dioxide đến từ khí thông hơi của nhà máy lọc dầu và amoniac, được hút ra để loại bỏ tạp chất trước khi được sử dụng để sản xuất đá khô.
- Bước 1: Nén và làm mát ở áp suất 870 lb/2 (395 kg/cm2) và nhiệt độ phòng để hóa lỏng carbon dioxide. Carbon dioxide lỏng được bơm qua các đường ống đến các bể chứa lớn để loại bỏ tạp chất. Các chất lỏng này được làm lạnh trong các bể lớn để duy trì trạng thái lỏng và được kết nối trực tiếp với nơi sản xuất thông qua các đường ống áp lực trong trường hợp cần thiết.
- Bước 2: Carbon dioxide lỏng được dẫn từ bể chứa đến khuôn sản xuất đá khô. Khi chất lỏng được vận chuyển từ áp suất cao đến áp suất bình thường, carbon dioxide sẽ bay hơi với tốc độ cao. Carbon dioxide chuyển sang thể rắn ở -109°F (-78,3°C). Một ống tiêm bơm chất lỏng vào một khuôn thẳng đứng cao khoảng 4,9 mét, đầu vào của khuôn có thể chịu được áp suất cực lớn từ nhiên liệu. Khi ở trong khuôn, ở nhiệt độ phòng, nó ngay lập tức đông lại và trông giống như tuyết.
- Bước 3: Dưới áp suất khoảng 60 tấn, tuyết được nén thành đá khô. Tổng thời gian cho quá trình này mất khoảng 5 phút. Khối băng khô thu được rộng khoảng 61 cm, cao 25 cm và nặng khoảng 100 kg.
- Bước 4: Khối đá khô sau khi được đẩy ra khỏi khuôn trượt trên con lăn, được lưỡi cưa khí nén cắt thành 2 phần bằng nhau rồi đưa sang hệ thống cưa khác để cắt. Bằng cách này, khối đá khô ban đầu sẽ được chia thành 4 phần bằng nhau, nặng khoảng 25 kg.
- Bước 5: Bảo quản những viên đá khô này trong hộp và giữ lạnh để hạn chế tối đa quá trình thăng hoa.
Đá khô dùng để làm gì?
Đá khô sử dụng trong thiết bị làm mát
Đá khô được sử dụng trong quạt điều hòa, quạt phun sương… để làm mát không khí và giúp quạt tỏa ra lượng gió mát hơn bình thường rất nhiều.
Tuy nhiên, đá khô chỉ sử dụng được với những loại quạt có chức năng của đá khô, không nên lạm dụng vì quạt mang hơi ẩm không tốt cho sức khỏe.
Đá khô dùng làm lạnh thực phẩm
Thường được dùng để ngâm kem, bảo quản rau củ quả hay hải sản xuất khẩu, khi đá khô thăng hoa sẽ biến thành khí carbon dioxide bao bọc thực phẩm, giúp loại bỏ vi khuẩn có hại và nấm mốc.
Đá khô là một loại chất lạnh được sử dụng rộng rãi để làm lạnh và bảo quản thực phẩm và các sản phẩm khác. Đá khô thực chất là CO2 lỏng ở nhiệt độ cực thấp, được đóng gói trong dạng viên khối hoặc ở dạng bông nhỏ.
Khi đá khô tiếp xúc với không khí hoặc nước, nó nhanh chóng chuyển từ dạng lỏng sang dạng khí mà không qua giai đoạn lỏng ở trung gian. Quá trình này tạo ra hiệu ứng làm lạnh, giúp thực phẩm và đồ vật ở gần nó trở nên lạnh hơn.
Một số ứng dụng phổ biến của đá khô trong làm lạnh thực phẩm gồm:
- Bảo quản và vận chuyển thực phẩm: Đá khô thường được sử dụng để bảo quản thực phẩm tươi sống trong suốt quá trình vận chuyển, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp đông lạnh như sản xuất đá lạnh, cá hồi, thịt tươi sống và các sản phẩm đông lạnh khác.
- Máy làm kem: Đá khô thường được dùng trong các máy làm kem để làm lạnh nguyên liệu và tạo hiệu ứng sủi bọt.
- Phục vụ thực phẩm: Đá khô cũng được sử dụng để tạo hiệu ứng hấp dẫn khi phục vụ thực phẩm trong các buổi tiệc và sự kiện.
- Thử nghiệm vận tốc hóa học: Trong một số thí nghiệm hóa học, đá khô cung cấp một nguồn lạnh cực thấp để làm giảm nhiệt độ các phản ứng hóa học.
Tuy nhiên, cần lưu ý một số biện pháp an toàn khi sử dụng đá khô để tránh các vấn đề liên quan đến CO2 trong không khí, chẳng hạn như tăng áp suất trong không gian nhỏ và tạo ra nguy cơ nổ. Hãy luôn tuân theo hướng dẫn của nhà cung cấp đá khô và sử dụng nó trong môi trường thoáng khí hoặc có thông gió đảm bảo.
Ứng dụng đá khô vào y tế
Trong các cơ sở y tế, bệnh viện, đá khói được dùng để bảo quản vắc xin, máu, lưu trữ nội tạng, bộ phận cơ thể, bảo vệ xác chết… Ngoài ra, nó còn được dùng trong ướp xác.
Ứng dụng đá khô trong công nghiệp
Đá khô có tác dụng làm sạch nhanh chóng bụi bẩn, dầu mỡ và lớp sơn bám trên bề mặt máy, không những tiết kiệm chi phí, không mất thời gian tháo lắp, rất thân thiện với môi trường.
Đá khô (khí khô lạnh) có nhiều ứng dụng quan trọng trong công nghiệp, nhờ vào khả năng của nó làm lạnh và bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thấp. Dưới đây là một số ứng dụng chính của đá khô trong công nghiệp:
- Làm lạnh và bảo quản thực phẩm: Đá khô thường được sử dụng để làm lạnh và bảo quản thực phẩm trong quá trình vận chuyển và lưu trữ. Nó được ưa chuộng trong ngành công nghiệp thực phẩm vì có khả năng giữ cho thực phẩm tươi sống và đông lạnh trong thời gian dài mà không cần sử dụng hệ thống làm lạnh điện tử.
- Chế tạo nguyên mẫu: Trong ngành công nghiệp chế tạo, đá khô được sử dụng để làm nguội các bộ phận và linh kiện, giúp ngăn chặn việc biến dạng và đảm bảo độ chính xác của các nguyên mẫu và sản phẩm cuối cùng.
- Sơn phủ và bảo dưỡng: Trong lĩnh vực sơn phủ và bảo dưỡng, đá khô được sử dụng để loại bỏ sơn, dầu mỡ và bụi bẩn từ các bề mặt phức tạp. Việc làm sạch này giúp tăng hiệu suất và chất lượng trong quá trình sơn phủ và bảo dưỡng.
- Làm lạnh trong quá trình sản xuất công nghiệp: Trong nhiều quá trình sản xuất công nghiệp, như sản xuất dược phẩm, hóa chất, điện tử, kim loại và nhựa, đá khô được sử dụng để làm lạnh và duy trì nhiệt độ ổn định trong quá trình sản xuất.
- Hàn kim loại: Trong quá trình hàn kim loại, đá khô có thể được sử dụng để làm nguội các bộ phận kim loại nhanh chóng sau khi hàn để ngăn chặn biến dạng và giữ cho kết cấu được giữ nguyên.
- Chữa cháy và an toàn: Trong một số trường hợp chữa cháy, đá khô có thể được sử dụng để làm lạnh các vật liệu cháy hoặc tạo ra khí CO2 lạnh để dập tắt lửa.
Tạo khói trong ngành giải trí, tiệc cưới
Khi gặp đá khô sẽ bay hơi nhanh tạo ra sương trắng bay sát mặt đất thường được dùng làm khói trên sân khấu, vũ trường vừa đẹp mắt vừa tiết kiệm chi phí.
Đá khô ứng dụng khi thu nhỏ các trục kim loại
Đặt ống lót bằng đồng thau hoặc kim loại khác trên đá khô để co lại sao cho khớp với lỗ bên trong của trục. Khi những lớp lót này nóng trở lại, chúng sẽ nở ra và trở nên rất vừa vặn.
Đá khô dùng được bao lâu?
Đá khô giữ lạnh được bao lâu tùy thuộc vào loại hàng hóa và mức độ bạn muốn giữ. Cũng phụ thuộc vào chất lượng của đá khô được sử dụng cho mục đích làm lạnh.
- Thông thường, 20 kg trái cây có thể được làm lạnh trong thùng xốp trong khoảng 50 giờ khi sử dụng 3 đến 5 kg đá khô.
- Cần 25kg đá khô để bảo quản thi thể người quá cố trong 1 ngày.
- Dùng 1-2kg đá khô để tạo hiệu ứng khói đẹp mắt cho tháp sâm panh trong đám cưới, tiệc tùng.
Lưu ý: Liều lượng đá khô và thời gian làm lạnh ở trên chỉ mang tính chất tham khảo. Để đảm bảo bảo quản tối ưu, bạn nên nhờ chuyên gia tư vấn cụ thể. Nếu bạn mua đá khô và không sử dụng ngay, đừng quên tính toán lượng đá khô đã trừ đi tổn thất bay hơi.
Sử dụng đá khô có an toàn không?
Đá khô gây bỏng lạnh
Đá khô rất lạnh. Do đó, nếu cầm trực tiếp viên đá này, các tế bào da sẽ bị phá hủy, da tay bong tróc do bị tê cóng. Chúng chỉ mất vài giây để gây tê cóng, vì vậy tốt nhất bạn nên dùng kẹp hoặc găng tay để xử lý đá khô.
Đá khô có thể gây hiện tượng ngạt thở
Hàm lượng carbon dioxide trong đá khô làm giảm tỷ lệ oxy trong không khí. Vì vậy, trong không gian kín, việc sử dụng đá khô dễ dẫn đến ngạt thở.
Đặc biệt khí CO2 lạnh nếu ngấm xuống sàn phòng dễ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, nhất là đối với những người yếu ớt như trẻ em, người già hay động vật.
Đá khô có thể là một nguy cơ cháy nổ
Mặc dù đá khô không gây cháy hoặc nổ, nhưng nó có thể tạo ra áp suất cực lớn biến carbon dioxide từ thể rắn sang thể khí. Nếu đá khô được bảo quản trong hộp kín, luôn có nguy cơ hộp bị nổ hoặc vỡ.
Hướng dẫn cách sử dụng đá khô an toàn
- Bản thân đá khô không độc nhưng nếu không sử dụng đúng cách dễ gây tê cóng hoặc ngộ độc khí carbon dioxide. Vì vậy, khi sử dụng đá khô phải đeo găng tay, xung quanh phải thông thoáng.
- Để tránh hỏa hoạn do đá khô gây ra, không bảo quản chúng trong chai, lọ hoặc tủ lạnh kín khí. Tốt nhất là bảo quản đá khô trong túi giấy và để trong tủ lạnh hoặc tủ đông ít kín khí khác.
- Không bao giờ để trẻ chơi với đá khô, đặc biệt không ăn hoặc uống đá khô.
Đá khô bao nhiêu tiền?
Theo khảo sát, giá đá khô CO2 hiện nay trên thị trường khoảng 55.000đ – 65.000đ/1kg, rất dễ mua tại các cửa hàng. Đá khô carbon dioxide có nhiều ứng dụng quan trọng trong cuộc sống, nhưng nên tránh sử dụng quá nhiều và nếu có thể hãy thay thế bằng đá gel
Fujiice chuyên sản xuất – gia công, cung cấp đá khô dạng gel
Công ty Kỹ nghệ lạnh Sài Gòn (Fujiice) thực hiện nhiều dịch vụ liên quan tới công tác sản xuất, cung cấp Đá gel (hay còn gọi là Túi giữ lạnh).
Bao gồm:
- Sản xuất đá gel: Fuji nhận sản xuất đá gel – túi giữ lạnh theo đơn đặt hàng của các cơ sở ý tế, trung tâm nghiên cứu, các công ty xuất nhập khẩu thủy hải sản, các siêu thị, nhà hàng… Năng lực sản xuất: 5,000 tấn/ngày. Bao gồm túi đá gel, hộp đá gel, đã cấp đông hoặc chưa cấp đông.
- Cấp đông đá gel: Năng lực sản xuất cùng khả năng mở rộng quy mô một cách nhanh chóng giúp sớm đáp ứng được hầu hết mọi nhu cầu của khách hàng trong lĩnh vực đá gel, túi giữ lạnh.
- Cung cấp & giao vận đá gel
- Sản xuất theo đơn đặt hàng riêng theo yêu cầu khách hàng.
Những câu hỏi về đá khô được khách hàng quan tâm
- Đá khô tiếng Anh là gì?
Dry ice là tên tiếng Anh của đá khô/đá khô/đá hun khói/đá CO2/đá khô/đá hun khói. Đây là tên của carbon dioxide ở dạng đông lạnh (rắn). Đá khô có độ lạnh sâu tới -78,5 độ C và thăng hoa tạo thành khói trắng khi gặp nước.
- Đá khô ra đời khi nào?
Năm 1923, Thomas Benton Slate, nhân viên của công ty Perst Air Devices (New York, Mỹ), đã phát minh ra đá khô và các thiết bị tạo khói từ nó. Vào thời điểm đó, người ta biết rằng đó là loại đá có thể tạo thành khói khi gặp nước và chủ yếu được sử dụng để hỗ trợ biểu diễn trên sân khấu ca nhạc.
Năm 1924, AJ Whaley và GC Cusack gia nhập Perst Air Devices – họ lại phát hiện ra khả năng làm mát rất nhanh và sâu của loại đá này. Lẽ ra anh ta nên bán đá khô cho các công ty đường sắt để làm nguội các bộ phận kim loại nhằm tạo điều kiện cho việc lắp ráp chúng.
Tuy nhiên, người phát minh ra đá khô đã bỏ việc tại Perst Air Devices và thành lập một công ty mới, lấy tên là DryIce Corporation of America, vào năm 1925. Và cái tên đá khô chính thức xuất phát từ đó.
Ở Việt Nam, đá khô được sản xuất từ năm 1975 nhưng phải đến những năm 2000 nó mới trở nên phổ biến.
Bây giờ bạn đã biết đá khô là gì và nó được sử dụng như thế nào trong cuộc sống hàng ngày. Hi vọng thông tin này sẽ giúp bạn hiểu nhiều hơn về nước đá khô
